مطالعه و تحقیق درباره‌ی سوژه
فرض کنید که شما می‌خواهید درباره‌ی یک روستا، یک شهر، یا درباره‌ی یک مکان تاریخی در شهر محل زندگی‌تان یک فیلم کوتاه بسازید؛ یک فیلم مستند.
همین تصمیم، همین که شما قصد دارید درباره‌ی فلان بنای تاریخی یک فیلم مستند بسازید، یعنی شما ایده‌ای را در ذهن‌تان انتخاب و آن را پرداخت کرده‌اید. اما هنوز این ابتدای راه است. این‌که مثلا درباره‌ی یک شهر، یک فیلم مستند بسازید، تمام ایده نیست. لازم است که مثلا به این پرسش در ذهن خودتان جواب بدهید: قرار است دقیقا درباره‌ی چه‌چیزی چه‌کسی و چه‌گونه فیلم بسازم / یا عکاسی کنم؟ خودم چه‌قدر با این سوژه آشنا هستم و از آن اطلاعات دارم؟ اطلاعات من چه‌قدر درست است؟ شهرم را چه‌طور نشان بدهم؟ روی کدام ویژگی شهرم تاکید دارم؟ آیا می‌خوام فیلم من، با کلام باشد یا فقط با کمک تصاویر، داستان شهرم را نشان بدهم؟ دوربین را روی دست می‌گیرم یا مثلا در هر گوشه از شهر، دوربین را جای ثابتی می‌گذارم و فیلم می‌گیرم؟
درواقع، شما لازم است که به ایده‌ی کلی اثری که قصد دارید خلق کنید، فکر و آن را پردازش کنید.
برای ساخت مستند درباره‌ی یک روستا یا یک شهر یا یک بنای تاریخی، یا هر فیلم دیگری با هر موضوعی، شما باید به قول معروف “کار را دربیاورید”. و کار، چه‌طور درمی‌آید؟
اولین قدم این است که خودتان با سوژه‌ی فیلم‌تان کاملا آشنا باشید. برای این کار، لازم است که تحقیق کنید، فیش‌برداری کنید، اطلاعات مختلف مربوط به آن سوژه را گردآوری کنید، و….
بیایید فرض کنیم که شما تصمیم دارید درباره‌ی شهر یا روستای محل زندگی‌تان یک فیلم مستند بسازید؛ لازم است ابتدا این مراحل را طی کنید:
- مطالعه کتاب‌های تاریخی، مجله‌های قدیمی، و مطالبی که در سایت‌های اینترنتی معتبر درباره‌ی آن شهر یا منطقه وجود دارد.
در مدرسه از معلم‌ها سوال کنید، از آن‌ها بخواهید که اگر کتاب یا مقاله‌ای درباره‌ی شهر و منطقه‌ی محل زندگی‌تان سراغ دارند به شما معرفی کنند.
از والدین، اقوام، و هرکسی که اهل کتاب یا روزنامه‌خواندن باشد، برای پیداکردن منابع مفید کمک بگیرید.
می‌توانید به کتابخانه‌ی شهر یا استان محل سکونت‌تان سر بزنید و از مسوول کتاب‌خانه کمک بگیرید: چند کتاب و منبع نیاز دارم که درباره‌ی این‌جا، تاریخ و فرهنگ منطقه اطلاعاتی داشته باشد.
اگر کتاب‌فروشی در نزدیکی محل زندگی‌تان وجود دارد، حتما سری به آن بزنید و به دنبال کتاب‌های مربوط به تاریخ شهر یا استان محل زندگی‌تان باشید. - اگر در نزدیکی محل زندگی‌تان موزه وجود دارد، حتما به موزه‌ها سر بزنید. از مسوولان موزه کمک بگیرید، و سعی کنید از قطعه‌ها و آثاری را که در موزه می‌بینید، یادداشت‌برداری کنید.
- در شهر یا روستای محل زندگی شما، افرادی هستند که به قول معروف آدم‌های باسوادی به نظر می‌رسند؛ کسانی که کتاب‌خوان اند، و معمولا اطلاعات خوبی از تاریخ و فرهنگ دارند. سراغ این آدم‌ها بروید و درباره‌ی ایده‌ی فیلم‌تان با آن‌ها حرف بزنید و از ایشان اطلاعات تاریخی منطقه را بخواهید.
- افراد سال‌خورده، پیرمردها و پیرزن‌ها، پدربزرگ و مادربزرگ، ممکن است باسواد نباشند، اما اغلب اطلاعات خوبی از گذشته دارند. سعی کنید درباره‌ی شهر و روستای خودتان با آن‌ها حرف بزنید.
- در اینترنت، به دنبال منابع تاریخی بگردید. مثلا کافی است عبارت “تاریخ شهر….” را جست‌وجو کنید. سعی کنید به مطالب اینترنتی اکتفا نکنید، و فقط به عنوان یکی از منابع، این اطلاعات را هم بخوانید. مطالب اینترنتی متاسفانه گاهی اطلاعات غلطی را در خود دارند.. پس، فقط به اطلاعات اینترنتی تکیه نکنید.
اینترنت یک امکان مناسب است برای یافتن “فیلم” و “عکس”. یعنی سعی کنید که به دنبال عکس‌های تاریخی و فیلم‌های مستند دیگران و گزارش‌های تصویری درباره‌ی روستا و شهرتان بگردید. دیدن عکس و فیلم‌های دیگران، اطلاعات مفیدی به شما می‌دهد. - اگر درباره‌ی یک شهر، یا به‌طور خاص درباره‌ی یک جای مشخص، مثلا یک بنای تاریخی قصد ساخت فیلم مستند دارید، حتما چندبار به آن محل سر بزنید. مهم نیست که قبلا هزاربار آن محل را دیده‌اید، وقتی قصد ساخت فیلم دارید، انگار بار اول است آن‌جا را می‌بینید: دوباره و سه‌باره و چندباره به آن محل بروید، و این‌بار با نگاهی جست‌وجوگر به تمام بخش‌ها و اجزای آن مکان نگاه کنید. در قسمت بعدی، بازدید محیطی رو رودررویی با سوژه را بیشتر توضیح می‌دهیم.
دوربین عکاسی، دوربین فیلم‌برداری، گوشی موبایل، ضبط صوت خبرنگاری، دستگاه ضبط صدا (ری‌کوردر)، خودکار و دفتر یادداشت، و… هریک از این‌ها را که دارید یا می‌توانید فراهم کنید، در تمام مراحل تحقیق همراه‌تان داشته باشید.
سعی کنید علاوه بر یادداشت‌برداری روی کاغذ، صداها را (البته با اجازه‌ی افراد و رعایت قوانین) ضبط کنید. اگر توانستید از تمام مراحل تحقیق، فیلم هم بگیرید، عکاسی هم بکنید.
این کارها هم باعث می‌شود که اطلاعات را دقیق ثبت کنید، هم ممکن است بعدا در مرحله‌ی ساخت فیلم، همین صداها و تصاویر بخشی از فیلم شما بشوند.
