قسمت هشتم: اصول یک مصاحبه‌ی حرفهای
مصاحبه با افراد در خلق یک فیلم یا اثر هنری مستند، به دو دلیل صورت می‌گیره: یا اون فرد خاص، خودش سوژه‌ی فیلم ماست. یا ما داریم با افراد مختلف درباره‌ی یک موضوع خاص مصاحبه می‌کنیم تا اطلاعات‌مون درباره‌ی اون موضوع کامل بشه. (که این دومی ممکنه خیلی هم مصاحبه‌ی رسمی و خشکی نباشه، و مثلا فیلم‌برداریش هم نکنیم. اما به هرحال باید اصول رو رعایت کرد)
مصاحبه با سوژه‌ها، یعنی افرادی که در فیلم شما بازیگر هستند و حضور اصلی رو دارند و داستان‌ها و تجربیات‌شون رو تعریف می‌کنند، بخش مهمی از فیلم‌سازی خصوصا مستندسازی است. اما این مصاحبه یک اصولی داره که باید رعایت کنید تا نتیجه‌ی حرفه‌ای‌تری به دست‌تون بیاد.
قبل از شروع مصاحبه، زمان کافی برای آشنایی با سوژه و ایجاد ارتباط با اون آدم رو پیش‌بینی کنید. کمی درباره‌ی سوژه‌تون اطلاعات کسب کنید و بشناسیدش. بعدش باهاش قرار بگذارید. اما نه برای ضبط مصاحبه. بحث‌های کوتاه و دوستانه‌ی قبل از ضبط فیلم، خیلی به شما کمک می‌کنه تا سوژه رو راحت‌تر و صمیمانه‌تر به فضای مصاحبه‌ی اصلی بیارید.
لازمه که قبل از انجام مصاحبه، برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشید. زمان مصاحبه رو باهاش چک کنید و دقیق قرار بگذارید. مطالبی رو که می‌خواهید از سوژه‌تون بپرسید و اطلاعاتی رو که می‌خواهید ازش کسب کنید، و همچنین نحوه و ترتیب طرح پرسش‌ها رو مشخص کنید و از قبل به‌ش بگید.
درباره‌ی فیلم‌تون و اهدافش، موضوعش و شکل‌گیری کار به سوژه‌ی مصاحبه توضیح دقیق بدهید. اجازه بدهید که کامل در جریان کار قرار بگیره و حق انتخاب داشته باشه. این کار علاوه بر رعایت احترام و اصول حرفهای، باعث می‌شه که اون آدم اطلاعات بهتری به شما ارائه کنه.
سر زمان مقرر و حتی چند دقیقه قبل از شروع مصاحبه، سر قرار حاضر بشید. سعی کنید محیط مصاحبه رو خوب برانداز کنید و خودتون با محیط خو بگیرید و راحت باشید.
محیط مصاحبه باید آرام و صمیمی و راحت باشه. پس یادتون نره که انتخاب یک محل آرام و بدون مزاحمت، برای انجام مصاحبه باعث می‌شه که سوژه‌ها به راحتی به سوال‌های شما پاسخ بدهند و احساس اطمینان کنند.
در حین مصاحبه، به سوژه‌تون احترام بگذارید و از طرح سوالاتی که ایجاد ناخوشنودی می‌کنن یا خصوصیت یا حالت خاص اون فرد رو در معرض تمسخر قرار میده، پرهیز کنید. یعنی مثلا اگر اون فرد دارای یک معلولیتی است، یا لهجه‌اش با لهجه‌ی شما متفاوته، هرگز با این موضوع شوخی نکنید، و تا جای ممکن اصلا به این نکات توجه نکنید و سعی کنید روی خود اون فرد تمرکز کنید؛ فضا رو جوری آماده کنید که انگار دوتا انسان، فارغ از ضعف و قوت، عین دوتا دوست می‌خوان با هم گپ بزنن.
هرچند که شما دارید درباره‌ی زندگی یک آدم فیلم می‌سازید، اما مراقب باشید سوالات‌تون خیلی شخصی و درونی نباشه. یعنی مثلا از سوژه نپرسید که تو چرا از زنت جدا شدی!! قبل از طرح هر سوالی، کمی فکر کنید و ببینید آیا طرح اون سوال، سوژه رو ناراحت نمی‌کنه؟ آیا اون سوال خیلی شخصی نیست؟
گاهی سوژه‌ها برای حرف‌زدن، کمی کند هستند. راحت توی مسیر حرف‌زدن می‌افتند. کمک‌شون کنید: سوژه‌ی شما احساس نیاز به تشویق‌شدن داره تا به قول معروف موتورش راه بیفته و به حرف بیاد و از تجربیات خودش بگه.
سعی کنید واقعا حس خوب‌تون نسبت به تجربه‌ها و علاقه‌های سوژه‌تون رو به زبون بیارید، تشویقش کنید که درباره‌ی خودش و تجربه‌هاش حرف بزنه.
برای ساخت یک فیلم، سعی کنید مصاحبه رو در حین انجام فعالیت‌های روزمره‌ی سوژه انجام بدهید. این کار باعث می‌شه سوژه طبیعی‌تر حرکت کنه و عملکرد طبیعی‌تری داشته باشه. بیننده‌ی شما هم از این که با زندگی روزمره اون سوژه درگیر شده و داره تماشاش می‌کنه، لذت بیشتری می‌بره. هرچند که نباید انجام این کارهای روزمره، مزاحم شنیده‌شدن و فهمیده‌شدن حرفهای سوژه‌تون باشن.
سعی کنید به جزئیات داستان‌ها و تجربیات سوژه‌هاتون توجه کنید. اگر لازم بود، نکته‌ای رو یادداشت کنید. حرف‌هاش رو قطع نکنید اما بعداز پایان اون قسمت از حرف‌هاش، اون نکته رو مطرح کنید و ازش توضیح بیشتر بخواهید. این جزئیات هستند که به فیلم شما اعتبار و واقعیت بیشتری می‌دهند.
اگر امکان داره، جوری از سوژه حرف بگیرید که بعدا بتونید از صدای او به عنوان راوی داستان استفاده کنید. اجازه بدید که خوب و کامل حرف بزنه. تشویقش کنید که مفصل و دقیق تعریف کنه. حرف‌هاش رو قطع نکنید. هر مشکلی هست، اجازه بدید که حرف بزنه و بعدا سوالات جدید رو مطرح کنید.
در فصل بعدی همین سلسله‌مطالب، در همین سایت، درباره‌ی مصاحبه نکات دیگری را خواهید خواند.
